Vui chơi là một hoạt động không thể thiếu trong hành trình phát triển toàn diện của trẻ. Tuy nhiên, cách chơi với trẻ ở mỗi độ tuổi lại khác nhau. Cha mẹ và thầy cô cần nắm được những đặc điểm phát triển của trẻ ở từng độ tuổi để có thể lựa chọn các hoạt động vui chơi phù hợp, giúp trẻ phát huy tối đa tiềm năng của bản thân. 

Vì sao cần lưu ý độ tuổi khi chơi với trẻ?

Khi trẻ lớn lên, khả năng tập trung và các kỹ năng vận động tinh, vận động thô của chúng cũng sẽ phát triển từ đó dẫn đến việc cách chúng chơi sẽ thay đổi. Trẻ sẽ sáng tạo hơn và thử nghiệm nhiều hơn với đồ chơi, trò chơi và các ý tưởng. Điều này có nghĩa là trẻ cần thêm không gian và thời gian để vui chơi.  Ngoài ra, trẻ có thể chuyển qua các hình thức chơi khác nhau khi chúng lớn lên như việc chơi một mình, chơi cùng với bạn bè và chơi tương tác với những đứa trẻ khác.

Trẻ nhỏ sẽ thích chơi với cha mẹ, người lớn, nhưng đôi khi chúng có thể thích chơi một mình hơn. Trẻ lớn hơn có thể chỉ muốn cha mẹ gợi ý cho chúng ý tưởng và cách chơi với trò chơi mà mình đang tham gia rồi từ đó sẽ tự khám phá, tìm tòi và đưa ra những cách chơi độc đáo của riêng mình. 

Do đó, thầy cô hoặc cha mẹ cần hiểu được những đặc điểm tâm lý, sở thích của trẻ theo từng giai đoạn phát triển để có thể có những cách tiếp cận và tương tác phù hợp khi chơi với trẻ.

Gợi ý hoạt động chơi với trẻ theo từng độ tuổi

Trẻ sơ sinh đến 12 tháng 

Trẻ ở độ tuổi này chỉ cần nhìn vào khuôn mặt và nghe được giọng nói êm dịu cha mẹ cũng là một cách vui chơi và cảm nhận tình cảm của những người thân yêu, đặc biệt nếu bạn đang cười. Cha mẹ, giáo viên hoặc người lớn có thể muốn thử các ý tưởng và hoạt động chơi với trẻ sau đây:

• Ca hát, mở những bài nhạc hoặc tiếng chuông kêu cũng sẽ giúp bé phát triển thính giác và khả năng vận động cơ thể. Cha mẹ cũng có thể thử gõ nhẹ vào bụng của trẻ trong khi hát.
• Hoạt động chơi “Ú òa” rất tốt cho sự phát triển và cảm xúc của trẻ. Trẻ có thể cảm nhận việc thấy hoặc không thấy cha mẹ trong một khoảng thời gian ngắn nhưng vẫn cảm thấy yên tâm vì cha mẹ vẫn luôn ở cạnh bên con.
• Cù nhẹ vào da trẻ hoặc cho trẻ sờ, chạm vào các đồ vật có cấu trúc mềm, cứng, nhám, trơn… khác nhau để phát triển xúc giác của trẻ như lông vũ, sỏi, bọt biển….
• Khuyến khích trẻ cầm nắm các đồ vật, đồ chơi có kích thước, màu sắc và hình dạng khác nhau.
• Vật dụng trong nhà, ngoài trời, đồ chơi hoặc các loại hộp có thể hỗ trợ sự phát triển các kĩ năng của trẻ như bò, đứng và đi.
• Đặc biệt, hoạt động đặt trẻ nằm sấp (tummy time) thường xuyên và vui chơi trên sàn nhà thật sự rất quan trọng và cần thiết. Hoạt động này khuyến khích trẻ di chuyển và lăn, đồng thời giúp phát triển sức mạnh và khả năng kiểm soát cơ. Nó cũng cho phép trẻ nhìn và trải nghiệm thế giới từ một góc nhìn khác. Cha mẹ chỉ cần đặt tấm khăn hoặc trải thảm trên sàn, đảm bảo trẻ có thể nằm an toàn để thỏa sức vui chơi và vận động.

Trẻ từ 12 đến 24 tháng

Trẻ ở độ tuổi này rất tận hưởng khoảng thời gian được vui chơi bên cha mẹ, gia đình. Dưới đây là những hoạt động gợi ý khi chơi với trẻ:

• Những vật dụng lớn và nhẹ như hộp các-tông, xô, thau hoặc bóng bay có thể khuyến khích trẻ thực hiện các hoạt động chạy theo, đẩy hoặc kéo.
• Phấn bảng, dây, âm nhạc hoặc thùng đựng có thể khuyến khích trẻ nhảy, đá, dậm chân, bước đi và chạy.
• Vòng đai, hộp đựng, đá lớn hoặc gối là những vật dụng hỗ trợ cho trẻ phát triển các kĩ năng leo, giữ thăng bằng, vặn mình, lắc lư hoặc lăn.
• Trò chơi hóa trang với khăn quàng cổ, mũ,… rất tốt cho trẻ phát triển trí tưởng tượng và óc sáng tạo.
• Những đường hầm hoặc ngóc ngách có thể khuyến khích các hoạt động thể chất như bò, leo và khám phá.
• Việc bật một số bài hát yêu thích trong khi trẻ chơi cũng có thể giúp trẻ lắng nghe các âm thanh, vỗ tay hoặc lắc lư, nhún nhảy theo nhịp điệu khác nhau.

Trẻ từ 2 đến 5 tuổi

Nhiều bạn nhỏ ở lứa tuổi này đã có thể tự chơi, tự khám phá và sáng tạo những dụng cụ xung quanh mình. Tuy nhiên, cha mẹ và thầy cô vẫn cần quan sát, hỗ trợ trong quá trình chơi với trẻ để đảm bảo an toàn. Một số trò chơi gợi ý cho trẻ từ 2 đến 5 tuổi:

• Hộp đựng sữa cũ, thìa gỗ, chậu cây rỗng, que củi, giấy xoắn, xô nhựa, xoong và quần áo cũ là những nguyên liệu mở tuyệt vời cho hoạt động chơi tự do, giàu trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ.
• Trò chơi ghép hình đơn giản và các trò chơi kết hợp như cờ domino có hình động vật sẽ giúp trẻ cải thiện trí nhớ và khả năng tập trung.
• Bột nặn và đất sét giúp trẻ phát triển các kỹ năng vận động tinh.
• Những bài hát yêu thích kết hợp với nhảy múa, khiêu vũ sẽ giúp trẻ phát triển kĩ năng cảm thụ âm nhạc và vận động theo nhịp điệu.
• Trò chơi với bóng có thể khuyến khích trẻ đá, ném hoặc lăn. Lưu ý, khi cha mẹ cùng con đá hoặc ném bóng, hãy khuyến khích trẻ sử dụng đều cả hai bên chân, tay hoặc các bộ phận khác trên cơ thể.

Trẻ từ 5 đến 6 tuổi

• Đồ nội thất, khăn trải giường, giỏ giặt, lều và hộp đựng là những vật dụng tuyệt vời để trẻ vui chơi ở góc gia đình.
• Hoạt động vượt chướng ngại vật với những vật dụng tự làm tại nhà có thể giúp trẻ học và khám phá di chuyển theo nhiều cách, hướng đi hay tốc độ khác nhau.
• Các trò chơi như “Tớ đoán đó là..., “Tớ phát hiện ra là…” rất tuyệt vời để chơi chữ đồng thời giúp trẻ phát triển các kỹ năng đọc viết.
• Các hoạt động nấu ăn và chuẩn bị thức ăn đơn giản rất tốt cho trẻ trong việc phát triển các tư duy khoa học, tính toán, khả năng đọc viết và các kỹ năng mềm.
• Nếu trẻ hứng thú, cha mẹ thể nghĩ đến việc cho con tham gia hoặc cùng chơi với trẻ thông qua một số môn thể thao, hoạt động mang tính đồng đội phù hợp với lứa tuổi của con. 

Làm gì khi trẻ không muốn tham gia vào hoạt động vui chơi?

Trong quá trình quan sát và chơi với trẻ, đôi khi, trẻ có thể không muốn tham gia vào các hoạt động vì một số nguyên nhân như mệt mỏi hoặc buồn chán nếu chơi quá lâu. Điều này là phổ biến và thường không có gì đáng lo ngại.

Tuy nhiên, đôi lúc lười chơi hoặc không hứng thú với hoạt động vui chơi có thể là dấu hiệu của rối loạn phát triển. Sau đây là những thời điểm cha mẹ có thể cân nhắc trao đổi với chuyên gia giáo dục, bác sĩ tâm lý, chuyên gia sức khỏe y tế về tình trạng của con:

• Trẻ ở độ tuổi sơ sinh đến 12 tháng: Con dường như không tham gia vào các trò chơi tương tác như trò chơi “Ú òa”.
• Trẻ từ 12 đến 24 tháng: Con có sở thích cực kỳ hạn hẹp đối với đồ chơi hoặc không sử dụng đồ chơi theo cách hữu ích. Ví dụ, con chỉ quan tâm đến việc quay các bánh xe của một chiếc ô tô đồ chơi thay vì lái nó quanh phòng như những đứa trẻ khác cùng tuổi.
• Trẻ từ 2 đến 5 tuổi: Con không quan tâm đến việc chơi với những đứa trẻ khác hoặc chơi đóng vai.

Kết luận

Múp Míp tin rằng việc cha mẹ, thầy cô và những người thân yêu bên trẻ luôn đồng hành, hỗ trợ và quan tâm trẻ đúng cách sẽ luôn giúp trẻ có động lực, yêu thích các hoạt động vui chơi đầy sáng tạo để từ đó giúp con khám phá được bản thân theo từng giai đoạn phát triển của mình.

Cha mẹ có thể yên tâm rằng các giáo viên tại Múp Míp đều là những thầy cô dày dặn kinh nghiệm, được đào tạo bài bản về cách chơi với trẻ, luôn sẵn sàng hỗ trợ để giúp bé có những trải nghiệm tuyệt vời nhất và phát huy tiềm năng thông qua các hoạt động vui chơi tại trường.